بدل جعلیبدل جعلى در مقابل بدل حقیقی قرار دارد. ۱ - تعریفبدل جعلى در برابر «بدل حقیقى»- که در کلمات برخى به کار رفته- عبارت است از: عین (عوض) موجود، از دو عینى که یکى تلف شده است. ۲ - اقوال-در معاطات، اختلاف است که آیا موجب ملکیت است یا اباحه‌ی تصرف؟ - بنابر افاده‌ی ملکیّت نیز، اختلاف است که ملکیّت حاصل از معاطات، آیا ملکیت متزلزل (جایز و غیر لازم) است یا ملکیت مستقر (لازم) است؟ ۳ - تلف هر دو عینبنابر قول به ملکیّت متزلزل یا اباحه، اگر هر دو عین (عوض و معوض) پس از تحویل، تلف شوند، معاطات لازم مى‌شود. ۴ - تلف یک عیناگر یکى از آن دو عین، تلف شود؛ الف) بنابر قول به ملکیّت متزلزل نیز، معامله لازم خواهد شد. ب) بنابر قول به اباحه، مسئله اختلافى است. ج)بنابر قول به عدم لزوم، چنین استدلال شده است که: اولا؛ اصل، بقاى سلطنت مالک بر عین موجود است و این اصل، حاکم بر اصل عدم ضمان به مثل یا قیمت (بدل حقیقى) است. ثانیا؛ شکى در ضمان مال تلف شده و لزوم تدارک آن به بدلش نیست؛ لیکن بحث در این است که در تدارک به بدل، آیا بدل حقیقى (مثل یا قیمت مال تلف شده) باید پرداخت شود یا بدل جعلى (عین موجود)؟ بنابر تدارک بدل جعلى، مالک عین تلف شده (مثلا فروشنده) مى‌تواند عین موجود یعنى عوض آن را که در اختیار دارد به عنوان بدل مال تلف شده بردارد. ۵ - پانویس
۶ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۲، ص ۷۸- ۷۹. |